Eetproblemen, rouw, somberte, middelenmisbruik, seksueel misbruik, pestverleden, slaapproblemen, ziekte en handicaps, suïcidale gedachten, culturele problemen, plus veel studenten met een moeilijke thuissituatie… Marie-José de Jager ziet het allemaal voorbij komen. Ze werkt als schoolpsycholoog en coördinator passend onderwijs op het Nova College in Haarlem. Samen met haar collega’s van het zorgteam probeert ze studenten die vastlopen door de schoolperiode te trekken.

Hoe gaat het met de mentale gezondheid van studenten?

“De meeste van onze studenten gaan vrij zorgeloos door hun schoolperiode. Ik zie als psycholoog de vrolijkerds niet en gelukkig is dat nog steeds de aller-allergrootste groep. Wat we wel zien, is dat voor iedereen de coronatijd en online onderwijs niet leuk is geweest, zeker toen het langer ging duren. Die eerste maand was nog best leuk, dan kon je wat langer in bed liggen. Maar daarna werd het bikkelen voor ze. De mensen met wie het normaal goed gaat, redden het wel. Iets minder schittering in het leven, de feestjes en festivals die wegvallen; niet leuk maar de meeste studenten vonden hun weg wel weer. Maar mensen die al wat minder lekker in hun vel zaten of moeilijker contact maken, daar ging het duidelijk slechter mee.

Het meest opvallende was dat hun structuur wegviel. Tijdens mijn gesprekken met studenten was ik vooral bezig om die weer op de rails te krijgen: zet je wekker, start op, ontbijt, douche, zet je laptop aan, volg de lessen, ga drie keer per dag naar buiten, eet drie keer per dag, spreek af met mensen. Dat advies hebben veel leerlingen opgevolgd, en dan kreeg ik een paar weken later terug dat ze zich beter voelden. Daarnaast dacht het zorgteam met studenten mee over wat nog wel kon. Corona is nog niet voorbij. Het leven is nog vol beperkingen. Voor jongeren is het gewoon een erg lastige tijd.”

Wat is jouw rol als schoolpsycholoog?

“Ik voer gesprekken met studenten die doorverwezen zijn door bijvoorbeeld hun mentor. Die signaleren bijvoorbeeld verzuim, slecht presteren, teruggetrokken zijn, of juist heel vervelend gedrag of ze zien dat een leerling heel erg is afgevallen. Dat valt op in de klas. Dan worden ze eruit gepikt en komen ze bij mij.

Ik ga met deze leerlingen een kortdurend traject in en voer een aantal gesprekken met ze. Het is laagdrempelig. En vooral: niemand hoeft het te weten. Studenten zijn vaak bang dat ons gesprek in een of ander dossier komt en dat ze om die reden later geen baan krijgen. Ik stel ze daarin gerust.

Fijn dat er nu ook eindelijk wat meer jongens komen. Dat was vroeger lastiger. Voor jongens met een andere culturele achtergrond is het daarnaast ook nog eens vaak taboe om met een psycholoog te praten.

Als ze eenmaal bij me komen, heb ik vrij snel een klik. Maar praten over je gevoel is voor veel jongeren moeilijk. Het gebeurt dat mensen zeven jaar met een geheim rondlopen en het dan voor het eerst aan mij vertellen. Zeker als het grensoverschrijdende onderwerpen zijn, kunnen ze er heel lang mee rondlopen. Ik stel geen diagnoses. Mocht ik vermoeden dat er sprake is van suïcidale uitingen, eetstoornissen, dwang- en angststoornissen bijvoorbeeld, dan verwijs ik altijd door. Ik ben er echt als eerstelijnszorg.”

Hoe gaan jullie als school om met suïcidale uitingen?

“Zodra mensen erg somber zijn vraag ik ernaar. Helaas hebben we als school ook bijna ieder jaar wel te maken met een suïcide van een van de studenten. Dat zijn dan vaak gevallen die we niet in beeld hadden. Mijn ervaring is, dat het juist die mensen zijn die niet om hulp vragen. Dat heeft uiteraard enorme impact op de klassen en op ons als medewerkers.

Alle medewerkers en docenten krijgen bij ons een training: hoe herken je deze jongeren. Op welke signalen moet je letten. We zijn er alert op, maar uitsluiten lukt helaas niet.”

Waarom vinden jongeren het zo moeilijk om hulp te vragen?

“Ze zeggen vaak: ik wil anderen niet lastigvallen. En ze denken toch ook dat leeftijdgenoten het beter doen en leuker hebben. Social media geeft een vertekend beeld van de werkelijkheid waar ze niet altijd doorheen prikken. Zeggen dat het met jou niet goed gaat, is dan extra spannend.

En wat zeker meespeelt, is dat ze bang zijn dat ze raar zijn. Dat probeer ik in het begin al meteen weg te halen. Iedereen heeft zijn gekkigheid. Ik geef ook voorbeelden van mezelf, en benadruk dat het oersaai is als je helemaal normaal bent. Die mensen bestaan ook niet.”

Wat wil jij bereiken als psycholoog?

“Mijn hoofddoel is dat ze uiteindelijk hier hun diploma halen. Die school speelt altijd een rol in mijn gesprekken, die structuur blijf ik altijd bieden. Ik wil dat ze naar school gaan want als ze stoppen wordt het alleen maar erger. School is een anker. Sommigen hebben het thuis zo onplezierig. School en een diploma is ook: je kan het huis uit. Dat zeg ik soms ook zo.”

Je vriend of vriendin heeft het moeilijk. Je zoon of dochter is heel somber. Wat voor tip geef je?

“Aandacht geven. Moeilijke gesprekken voeren hoeft helemaal niet, samen iets doen is ook heel fijn. En ouders: benoem wat je ziet. Dat is moeilijk voor veel ouders. Net als het moeilijk is om te vragen: denk je er wel eens aan om een einde te maken aan je leven? Ik vraag het altijd. Heb je plannen, wat zijn je plannen.

Het is een lastige vraag. Maar durf het. Bereid het anders voor, schrijf de eerste woorden op. Dan is het makkelijker, want dan kun je het bijna voorlezen. Maar niet niet durven. Wees maar die stoere ouder, of die stoere vriend die het wel heeft durven vragen.”

—
Denk je aan zelfmoord en heb je nu hulp nodig? Of wil je met iemand praten? Chat of bel 113, of gratis 0800-0113.

PratenOnline.nl is een website voor jongeren tussen de 12-24 jaar, die zich down of gespannen voelen. Herken jij je hierin? Je kunt bij PratenOnline.nl je gevoel testen en chatten met één van de professionals.

Op JouwGGD.nl kunnen jongeren terecht met grote en kleine levensvragen: van eenzaamheid tot verslaving, van seksuele voorkeuren tot soa’s.